فضیلت و اهمیت شب عاشورا در فرهنگ شیعه به اندازه ای است که طبق روایات احیای این شب به اندازه عبادت هفتاد سال است.
قرار بود سپاه عمر سعد در روز نهم محرم یعنی تاسوعا بر امام حسین(ع) و یارانش حمله کنند ولی سیدالشهدا(ع) یک شب از آنان مهلت خواست تا در این چند ساعت با پروردگار خود به مناجات و راز و نیاز بپردازد و با تلاوت قرآن و نماز، خود را سیراب عشق الهی کند.
یاران آن حضرت نیز در این شب که آخرین شب زندگی دنیایی شان بود؛ خود را برای روز دهم محرم یعنی عاشورا آماده می کردند؛ برخی نماز می خواندند و برخی به مناجات و تلاوت آیات الهی می پرداختند و حتی برخی با یکدیگر شوخی می کردند.
در منابع تاریخی شور و حال شب عاشورا در میان یاران امام حسین(ع) به کندوی زنبورانی تشبیه شده و صدای مناجات و ناله اصحاب عاشورا در صحرای کربلا، صحنه ای را ایجاد کرده بود که تاریخ تاکنون مانند آن را سراغ نداشته تا ببیند عاشقان شهادت و رهروان ولایت اینگونه برای دفاع از دین و شهادت در راه خدا، لحظه شماری می کردند و سر از پا نمی شناختند.
شب عاشورای آن سال گذشت و 72 یار حسینی از این امتحان الهی سرافراز بیرون آمدند و برخی نیز زندگی چند روزه دنیا را برگزیدند و ترجیح دادند تا از تیر و شمشیر یزیدیان به دور باشند و حسین(ع) و یارانش را رها کنند؛ هرچند این افراد تا پایان عمر، انگشت حسرت به دندان گزیدند و از این که امام خود را در آن شرایط حساس تنها گذاشته و او را یاری نکردند؛ پشیمان بودند.
حسینیان و عزاداران حسینی هر سال در شب عاشورا پرشورتر از سال های گذشته به عزاداری می پردازند و تا پاسی از شب با برپایی دسته های سینه زنی و زنجیرزنی و ذکر مصیبت، حماسه حسینی را زنده نگه می دارند.
اگر امام حسین(ع) در شب عاشورا به نماز و عبادت پرداخت؛ شیعیان نیز این شب را به عزاداری و یادآوری مصیبت های سیدالشهدا(ع) می پردازند و برخی نیز خود را وقف عزاداران کرده و در مساجد، خیمه ها و هیات های حسینی به عاشقان حسینی خدمت رسانی می کنند.
در این میان برخی نیز تاکید دارند تا همچون امام آزادگان در شب عاشورا به احیا و مناجات بپردازند؛ همانگونه که در شب های احیای ماه مبارک رمضان به امید درک فضیلت شب قدر تا سحرگاهان بیدار می مانند.
یکی از مجالسی که در سال های اخیر بر احیای شب عاشورا تاکید دارد؛ جلسه ای است که از نیمه شب تا سحر به قرائت قرآن، مقتل خوانی و ذکر مصیبت اهل بیت(ع) می پردازند.
حجت الاسلام ˈسیدمحمد جواد موسوی درچه ایˈ استاد قرائت قرآن معتقد است که احیای شب عاشورا بایستی به یک فرهنگ تبدیل شود.
وی به خبرنگار ایرنا می گوید: جایگاه تلاوت قرآن در شب عاشورا هنوز در کشور اسلامی ما به فرهنگ تبدیل نشده و باید تلاش کنیم تا با برگزاری کرسی های تلاوت در هیات ها و مناسبت های مذهبی این امر معروف را به یک فرهنگ تبدیل کنیم.
موسوی درچه ای ادامه می دهد: برخی از هیات های عزاداری به قرآن توجه خاصی دارند و جایگاه ویژه ای را برای قاریان قرار می دهند که قابل تقدیر است و باید برنامه های عزاداری سیدالشهدا (ع) به گونه ای باشد که تلاوت قرآن از ارکان اصلی این جلسات باشد.
این استاد قرآن در شهرری وجود چنین مجالسی را در سطح کشور خالی می داند و اظهار امیدواری می کند تا مراسم تلاوت قرآن در شب عاشورا در تمام نقاط کشور برگزار شود.
هرچند احیای شب عاشورا ممکن است برای برخی افراد طولانی و خسته کننده باشد اما عزاداران می توانند با برنامه ریزی به اندازه توان خود از آن استفاده کنند؛ به ویژه با توجه به تنوع برنامه هایی که در این گونه جلسات وجود دارد.
تلاوت قرآن، سخنرانی، ذکر مصیبت، مقتل خوانی، نوحه خوانی و سینه زنی از برنامه هایی است که در برخی از این جلسات برگزار می شود و عاشقان حسینی می توانند به فراخور حال خود از برنامه های این شب استفاده کنند.
فراگیر کردن احیای شب عاشورا در سطح کشور و تبدیل این سنت حسنه به یک فرهنگ ماندگار زمانی محقق می شود که رسانه ها و مطبوعات اهمیت و فضیلت احیای این شب را بیان کنند؛ به گونه ای که عزاداران حسینی، بیداری و تفکر در نهضت کربلا را یکی از وظایف خود در این شب بدانند.
به عبارت دیگر زمانی شیعیان و دوستداران امام حسین(ع) به عظمت و اهمیت این شب پی می برند که رسانه ها به ویژه صدا و سیما همچون شب های قدر که تمام توان خود را برای شب های احیای ماه مبارک رمضان بسیج می کنند؛ برای شب عاشورا نیز اینچنین برنامه ریزی کنند.
حجت الاسلام ˈسید ابوالقاسم مهاجرˈ با تاکید بر ضرورت احیای شب عاشورا می گوید: بر اساس روایات پاداش کسی که کار خوبی را پایه گذاری کند و یا آن را گسترش دهد؛ همانند کسانی است که آن کار نیک را انجام می دهند و معتقدم کسانی که برای نهادینه کردن شب زنده داری در شب عاشورای حسینی تلاش کنند؛ در اجر تمام کسانی که در این شب به احیاء می پردازند شریک خواهد بود.
وی از سنت حسنه اعتکاف به عنوان نمونه یاد می کند و ادامه می دهد: بیست سال پیش برخی افراد در مساجد به اعتکاف می پرداختند و بسیاری از این سنت خبر نداشتند اما در سال های اخیر با تلاش رسانه ها و مراکز علمی و فرهنگی به اندازه ای از اعتکاف استقبال می شود که دست اندرکاران مساجد اعلام می کنند که تعداد ثبت نام کنندگان برای اعتکاف بیش از اندازه بوده و برخی نمی توانند در اعتکاف شرکت کنند.
این کارشناس مذهبی که در برخی مناطق کشور همانند بشاگرد از نزدیک شاهد شب زنده داری شب های عاشورایی بوده، از استقبال مردم برای احیای این شب سخن می گوید که چگونه زن و مرد و پیر و جوان این شب را تا صبح به عبادت و عزاداری می پردازند.
برنامه های احیای شب عاشورا در مفاتیح الجنان آمده است و مرحوم شیخ عباس قمی به نقل از کتاب اقبال الاعمال نوشته سید بن طاوس اعمال و عباداتی را ذکر کرده است و در فضیلت احیای این شب می گوید کسی که در شب عاشورا احیا داشته باشد مانند کسی است که به اندازه همه فرشتگان عبادت کرده باشد و احیای شب عاشورا برابر با هفتاد سال عبادت است.
شیخ عباس قمی در ادامه از فضیلت احیای این شب در کربلای حسینی سخن می گوید و اضافه می کند اگر کسی توفیق داشت در شب عاشورا در کربلا باشد و تا صبح در کنار بارگاه امام حسین (ع) بیتوته کند، خداوند چنین شخصی را در زمره شهدایی محشور کند که با آن حضرت بودند.
مهاجر با تاکید بر اینکه کتاب اقبال الاعمال از کتاب های معتبر در زمینه دعاست و سند مفاتیح نیز بسیار موثق است؛ می افزاید: طبق برخی روایات اگر کسی به امید اجر و ثواب به دستورهای شب عاشورا عمل کند؛ خداوند همان پاداش را اعطا خواهد کرد.
آری، اگر ما نیز خود را دوستدار و شیعه حسین بن علی(ع) می دانیم؛ بایستی همانند آن حضرت که در شب عاشورا تا صبح به تلاوت قرآن و نماز و مناجات پرداخت؛ این شب را از دست ندهیم و با تامل در فلسفه قیام آن حضرت و مصیبت هایی که بر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در سرزمین کربلا وارد آمد؛ توشه ای برای یک سال خود برداریم و همانگونه که خداوند در شب قدر؛ مقدرات یک سال را برای بندگان خود رقم می زند؛ این شب را نیز همچون شب قدر، قدر بدانیم.
هرچند برخی معتقدند برای عزاداری بیشتر در روز عاشورا، بایستی در شب دهم استراحت کرد اما دوستدار سیدالشهداء اگر بخواهد مصیبت های واقعی آن حضرت را بهتر درک کند؛ باید همانند آن حضرت عمل کند. یعنی همچون امام حسین(ع) در شب عاشورا به مناجات و دعا بپردازد و در روز عاشورا نیز کمتر بخورد و کمتر بیاشامد و رنج و مصیبت های آن حضرت را یادآوری کند.
قرار بود سپاه عمر سعد در روز نهم محرم یعنی تاسوعا بر امام حسین(ع) و یارانش حمله کنند ولی سیدالشهدا(ع) یک شب از آنان مهلت خواست تا در این چند ساعت با پروردگار خود به مناجات و راز و نیاز بپردازد و با تلاوت قرآن و نماز، خود را سیراب عشق الهی کند.
یاران آن حضرت نیز در این شب که آخرین شب زندگی دنیایی شان بود؛ خود را برای روز دهم محرم یعنی عاشورا آماده می کردند؛ برخی نماز می خواندند و برخی به مناجات و تلاوت آیات الهی می پرداختند و حتی برخی با یکدیگر شوخی می کردند.
در منابع تاریخی شور و حال شب عاشورا در میان یاران امام حسین(ع) به کندوی زنبورانی تشبیه شده و صدای مناجات و ناله اصحاب عاشورا در صحرای کربلا، صحنه ای را ایجاد کرده بود که تاریخ تاکنون مانند آن را سراغ نداشته تا ببیند عاشقان شهادت و رهروان ولایت اینگونه برای دفاع از دین و شهادت در راه خدا، لحظه شماری می کردند و سر از پا نمی شناختند.
شب عاشورای آن سال گذشت و 72 یار حسینی از این امتحان الهی سرافراز بیرون آمدند و برخی نیز زندگی چند روزه دنیا را برگزیدند و ترجیح دادند تا از تیر و شمشیر یزیدیان به دور باشند و حسین(ع) و یارانش را رها کنند؛ هرچند این افراد تا پایان عمر، انگشت حسرت به دندان گزیدند و از این که امام خود را در آن شرایط حساس تنها گذاشته و او را یاری نکردند؛ پشیمان بودند.
حسینیان و عزاداران حسینی هر سال در شب عاشورا پرشورتر از سال های گذشته به عزاداری می پردازند و تا پاسی از شب با برپایی دسته های سینه زنی و زنجیرزنی و ذکر مصیبت، حماسه حسینی را زنده نگه می دارند.
اگر امام حسین(ع) در شب عاشورا به نماز و عبادت پرداخت؛ شیعیان نیز این شب را به عزاداری و یادآوری مصیبت های سیدالشهدا(ع) می پردازند و برخی نیز خود را وقف عزاداران کرده و در مساجد، خیمه ها و هیات های حسینی به عاشقان حسینی خدمت رسانی می کنند.
در این میان برخی نیز تاکید دارند تا همچون امام آزادگان در شب عاشورا به احیا و مناجات بپردازند؛ همانگونه که در شب های احیای ماه مبارک رمضان به امید درک فضیلت شب قدر تا سحرگاهان بیدار می مانند.
یکی از مجالسی که در سال های اخیر بر احیای شب عاشورا تاکید دارد؛ جلسه ای است که از نیمه شب تا سحر به قرائت قرآن، مقتل خوانی و ذکر مصیبت اهل بیت(ع) می پردازند.
حجت الاسلام ˈسیدمحمد جواد موسوی درچه ایˈ استاد قرائت قرآن معتقد است که احیای شب عاشورا بایستی به یک فرهنگ تبدیل شود.
وی به خبرنگار ایرنا می گوید: جایگاه تلاوت قرآن در شب عاشورا هنوز در کشور اسلامی ما به فرهنگ تبدیل نشده و باید تلاش کنیم تا با برگزاری کرسی های تلاوت در هیات ها و مناسبت های مذهبی این امر معروف را به یک فرهنگ تبدیل کنیم.
موسوی درچه ای ادامه می دهد: برخی از هیات های عزاداری به قرآن توجه خاصی دارند و جایگاه ویژه ای را برای قاریان قرار می دهند که قابل تقدیر است و باید برنامه های عزاداری سیدالشهدا (ع) به گونه ای باشد که تلاوت قرآن از ارکان اصلی این جلسات باشد.
این استاد قرآن در شهرری وجود چنین مجالسی را در سطح کشور خالی می داند و اظهار امیدواری می کند تا مراسم تلاوت قرآن در شب عاشورا در تمام نقاط کشور برگزار شود.
هرچند احیای شب عاشورا ممکن است برای برخی افراد طولانی و خسته کننده باشد اما عزاداران می توانند با برنامه ریزی به اندازه توان خود از آن استفاده کنند؛ به ویژه با توجه به تنوع برنامه هایی که در این گونه جلسات وجود دارد.
تلاوت قرآن، سخنرانی، ذکر مصیبت، مقتل خوانی، نوحه خوانی و سینه زنی از برنامه هایی است که در برخی از این جلسات برگزار می شود و عاشقان حسینی می توانند به فراخور حال خود از برنامه های این شب استفاده کنند.
فراگیر کردن احیای شب عاشورا در سطح کشور و تبدیل این سنت حسنه به یک فرهنگ ماندگار زمانی محقق می شود که رسانه ها و مطبوعات اهمیت و فضیلت احیای این شب را بیان کنند؛ به گونه ای که عزاداران حسینی، بیداری و تفکر در نهضت کربلا را یکی از وظایف خود در این شب بدانند.
به عبارت دیگر زمانی شیعیان و دوستداران امام حسین(ع) به عظمت و اهمیت این شب پی می برند که رسانه ها به ویژه صدا و سیما همچون شب های قدر که تمام توان خود را برای شب های احیای ماه مبارک رمضان بسیج می کنند؛ برای شب عاشورا نیز اینچنین برنامه ریزی کنند.
حجت الاسلام ˈسید ابوالقاسم مهاجرˈ با تاکید بر ضرورت احیای شب عاشورا می گوید: بر اساس روایات پاداش کسی که کار خوبی را پایه گذاری کند و یا آن را گسترش دهد؛ همانند کسانی است که آن کار نیک را انجام می دهند و معتقدم کسانی که برای نهادینه کردن شب زنده داری در شب عاشورای حسینی تلاش کنند؛ در اجر تمام کسانی که در این شب به احیاء می پردازند شریک خواهد بود.
وی از سنت حسنه اعتکاف به عنوان نمونه یاد می کند و ادامه می دهد: بیست سال پیش برخی افراد در مساجد به اعتکاف می پرداختند و بسیاری از این سنت خبر نداشتند اما در سال های اخیر با تلاش رسانه ها و مراکز علمی و فرهنگی به اندازه ای از اعتکاف استقبال می شود که دست اندرکاران مساجد اعلام می کنند که تعداد ثبت نام کنندگان برای اعتکاف بیش از اندازه بوده و برخی نمی توانند در اعتکاف شرکت کنند.
این کارشناس مذهبی که در برخی مناطق کشور همانند بشاگرد از نزدیک شاهد شب زنده داری شب های عاشورایی بوده، از استقبال مردم برای احیای این شب سخن می گوید که چگونه زن و مرد و پیر و جوان این شب را تا صبح به عبادت و عزاداری می پردازند.
برنامه های احیای شب عاشورا در مفاتیح الجنان آمده است و مرحوم شیخ عباس قمی به نقل از کتاب اقبال الاعمال نوشته سید بن طاوس اعمال و عباداتی را ذکر کرده است و در فضیلت احیای این شب می گوید کسی که در شب عاشورا احیا داشته باشد مانند کسی است که به اندازه همه فرشتگان عبادت کرده باشد و احیای شب عاشورا برابر با هفتاد سال عبادت است.
شیخ عباس قمی در ادامه از فضیلت احیای این شب در کربلای حسینی سخن می گوید و اضافه می کند اگر کسی توفیق داشت در شب عاشورا در کربلا باشد و تا صبح در کنار بارگاه امام حسین (ع) بیتوته کند، خداوند چنین شخصی را در زمره شهدایی محشور کند که با آن حضرت بودند.
مهاجر با تاکید بر اینکه کتاب اقبال الاعمال از کتاب های معتبر در زمینه دعاست و سند مفاتیح نیز بسیار موثق است؛ می افزاید: طبق برخی روایات اگر کسی به امید اجر و ثواب به دستورهای شب عاشورا عمل کند؛ خداوند همان پاداش را اعطا خواهد کرد.
آری، اگر ما نیز خود را دوستدار و شیعه حسین بن علی(ع) می دانیم؛ بایستی همانند آن حضرت که در شب عاشورا تا صبح به تلاوت قرآن و نماز و مناجات پرداخت؛ این شب را از دست ندهیم و با تامل در فلسفه قیام آن حضرت و مصیبت هایی که بر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در سرزمین کربلا وارد آمد؛ توشه ای برای یک سال خود برداریم و همانگونه که خداوند در شب قدر؛ مقدرات یک سال را برای بندگان خود رقم می زند؛ این شب را نیز همچون شب قدر، قدر بدانیم.
هرچند برخی معتقدند برای عزاداری بیشتر در روز عاشورا، بایستی در شب دهم استراحت کرد اما دوستدار سیدالشهداء اگر بخواهد مصیبت های واقعی آن حضرت را بهتر درک کند؛ باید همانند آن حضرت عمل کند. یعنی همچون امام حسین(ع) در شب عاشورا به مناجات و دعا بپردازد و در روز عاشورا نیز کمتر بخورد و کمتر بیاشامد و رنج و مصیبت های آن حضرت را یادآوری کند.