دنیای عرب در سه دهه اخیر تحولات بسیاری داشته است. پس از پایان عصر مبارزه با صهیونیسم و انعقاد قرارداد کمپ دیوید، غالب کشورهای عربی با دخالت آمریکا آرام آرام به دست نظام‌های دیکتاتوری افتادند. برخی از این حکومت‌های انحصاری، خانوادگی و برخی دیگر نیز فردی بودند.
با آغاز جنبش بیداری در کشورهای عربی، انقلاب‌های فراوانی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به وقوع پیوست. اکثر این انقلاب‌ها رنگ اسلامی داشتند.
در واقع، برای فهم بهتر این موضوع باید تحولات کشورهای عربی را به دو دوره تقسیم کنیم. در دور اول تحولات سیاسی کشورهای عرب منطقه تحت تاثیر ملی‌گرایی بود و با چنین اسمی شروع شد. این تحولات که در مصر، عراق، اردن و تونس و سایر مناطق آغاز شده بود سرانجام به مقصود نرسیده و به دیکتاتوری بن علی، حسنی مبارک، معمر قذافی و صدام حسین و سایر حاکمان تمامیت‌خواه تبدیل گشت.
دوره دوم تحولات اما مربوط به عبور از این دول تمامیت‌خواه می‌شود که در دهه دوم هزاره جدید و این بار نه با اندیشه‌های ملی بلکه با آرمان‌های مذهبی آغاز گردید.
جریان اسلامی در بسیاری از تحولات سالهای ۲۰۱۱ موثر بود. و به همین دلیل، می‌توان آن را عصر بیداری اسلامی نامید.
با این حال، به علت نفوذ بیگانگان در کشورهای خاورمیانه و آفریقا، یک گرایش تند سلفی - وهابی در قلب اسلام گرایی این جنبش‌ها شکل گرفت. این جریان تند و خشن به خصوص در سوریه با جنایات مختلفی سعی کرد چهره اسلام را ناموجه جلوه دهد و مسیر اصلی جنبش اسلامی را منحرف کند. همانطور که در موج اول انقلاب‌های عربی حکام جبار با کمک جریان خارجی وارث ملی‌گرایی عربی شدند در موج دوم انقلاب‌ها نیز گروه‌های تندرو سلفی سعی کردند قلب جنبش اسلامی را بربایند که البته تا حد زیادی ناموفق بودند.
پیش‌بینی جالب یک دیپلمات انگلیسی از تحولات منطقه
نکته جالب اما این است که یک سیاستمدار غربی در سال ۱۳۷۵ یعنی حدودا ۱۵ سال قبل از انقلاب‌های موسوم به بیداری اسلامی، این تحول را حدس زده است. آلن رمزی سفیر سابق انگلیس در مراکش در مصاحبه‌ای با تایمز، به این مطلب اشاره دارد که حکام دیکتاتور عرب به زودی با یک سلسله انقلاب روبه رو می‌شوند که به خصوص اسلام‌گرایان نقش بنیادی در آن ایفا می‌کند.
بر اساس نظر آلن رمزی، دیکتاتوری حاکم بر کشورهای عربی، انحصار ثروت حاصل از نفت در دست اقلیت و به خصوص فقر و فساد اقتصادی باعث پاشیده شدن فرهنگ در کشورهای فقیر منطقه می‌شود و نوعی جمود و افراط گرایی را ایجاد می‌کند
رمزی تاکید دارد که جریان آینده کشورهای منطقه اسلام‌گرایی است نه سوسیالیسم یا ناسیونالیسم عربی؛ چرا که اسلام در بطن جوامع خاورمیانه بیش از پیش ریشه گرفته است.
رمزی در این مصاحبه که در آن زمان در خبرگزاری جمهوری اسلامی و روزنامه ایران هم بازتاب داشت، تاکید دارد که اکنون اسلام در جوامع خاورمیانه و آفریقا همان قدرتی را دارد که مسیحیت در عصر رنسانس داشته است.
مع الوصف، دیپلمات پرسابقه انگلیسی در مصاحبه‌اش حدس می‌زند که این جریان اسلام‌گرایی نیز به انحراف کشیده شده و به پدید آمدن گروه‌های تندرو و افراطی بینجامد. رمزی علت این مساله را نه اسلام بلکه ساختار جوامع عربی منطقه می‌داند. او می‌گوید: "هیچ کس قادر نیست که با اطمینان بگوید که کشوری در منطقه خاورمیانه از ثبات کامل برخوردار است و علت اصلی آن تمرکز بخش عمده‌ای از ثروت در دست اقلیت است."
در واقع بر اساس نظر آلن رمزی، دیکتاتوری حاکم بر کشورهای عربی، انحصار ثروت حاصل از نفت در دست اقلیت و به خصوص فقر و فساد اقتصادی باعث پاشیده شدن فرهنگ در کشورهای فقیر منطقه می‌شود و نوعی جمود و افراط گرایی را ایجاد می‌کند؛ افراط گرایی که در هر اندیشه و آرمانی می‌تواند خطرساز و بحران‌زا باشد و ربطی هم به اسلام ندارد.