عربستان مکتبخانه تروریسم است

به گزارش بازی دراز،  مصاحبه اخیر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی با نشریه آتلانتیک بحث های تازه ای را در محافل سیاسی و فکری به راه انداخته است.در حالی که دهها نفر از فلسطینی ها در راهپیمایی روز بازگشت کشته شده اند وی در اظهاراتی بی سابقه از منافع مشترک کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی خبرداد و گفت که از نظر او اسرائیلی ها حق دارند که سرزمین خودشان را داشته باشند.وی به روال سابق اتهاماتی را علیه جمهوری اسلامی ایران تکرار کرد و اتهاماتی هم متوجه اخوان المسملمین کرد.اینکه رویکرد بن سلمان در مساله فلسطین چگونه است. معارضان برنامه بن سلمان چه کسانی هستند و در نهایت خط مشی جدید بن سلمان برای تبرئه عربستان از هر گونه تروریسم و افراطی گری و قراردادن ایران در کانون توجه افکار عمومی سوالاتی است که با حسن لاسجردی تحلیلگر مسائل سیاسی و عضو شورای سردبیری خبرآنلاین در میان گذاشته ایم.

ایرنا:محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی اخیرا در مصاحبه ای تلویحا رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخته است. ارزیابی شما از این وی چیست؟ 
لاسجردی:نوع نگاه عربستان به پدیده صلح و سازش به دهه80 بر می گردد.موقعی که برخی از کشورها و سازمان های بین المللی و شیوخ منطقه طرح های صلح با اسرائیل را مطرح کردند.در آن مقطع برخی کشورهای منطقه در جبهه مقاومت و جبهه پایداری قرار داشتند و برخی هم در روند صلح با اسرائیل قرار گرفتند.در همان مقطع هم عربستان این دورنما و چشم انداز را داشت که بتواند جزو کشورهایی معرفی شود که مبارزه اعتقادی در موضوع فلسطین ندارد و دارای چالش نیست. با توجه به اتفاقات یکی دو سال گذشته در ساختار قدرت عربستان و روی کار آمدن نسل جوان و تحصیلکرده غربی درعربستان موضوعات منطقه ای رنگ وبوی جدید گرفته اند از سویی شاهد سیاستهای تهاجمی عربستان نسبت به برخی کشورها هستیم و از طرف دیگر سیاست های مسالمت آمیز نسبت به اسرائیل را در پیش گرفته است.آنچه در حال حاضر اهمیت دارد این است که عربستان تصمیم گرفته است مسائل مهم جهان عرب همانند بحث هویت، واحدهای سیاسی عربی و ناسیونالیسمی که ناصر و رهبران بزرگ جهان عرب مطرح می کردند بیرون بیاید و با اسرائیل دست دوستی بدهد.

ایرنا: بن سلمان در یکی دوسال اخیر دست به اصلاحات گسترده ای در داخل زده است. رویکرد جامعه عربستان به این اصلاحات چیست و چه موانعی پیش روی اصلاحات مد نظر بن سلمان وجود دارد؟
لاسجردی: ولیعهد عربستان در اجرای برنامه های خود چند معارض دارد؛ نخستین معارض خانواده سلطنتی متشکل از چهار قبیله مختلف با افراد مختلف، نگرش ها و نگاه های مدیریتی مختلف است لذا می بینید وقتی بن سلمان در سال گذشته به عنوان ولیعهد انتخاب شد اولین کاری که کرد تسویه حساب گسترده راه انداخت. خیلی ها را دستگیر کرد و خیلی ها را از حکومت برکنار کرد. بنابراین اولین مشکل بزرگ بن سلمان برای هموار کردن راه سیاست جدید عربستان خود خانواده سلطنتی است. 
دومین معارض مراکز و هیئت های مذهبی حاضر در عربستان چه در دانشگاه ها، چه مراکز فتوا و چه در هیئت های امر به معروف و تشکیلات مذهبی هستند که قرائت مدرن و جدیدی ندارند و بیشتر بر ظواهر آداب و رسوم دینی و مذهبی تاکید دارند. این افراد در نگاهشان به پدیده های مدرن احتیاط می کنند وعلاقمند و دلبسته سنت ها هستند. 
دولتمردانی که نگاه مدرن به پدیده ها ندارند هم می توانند از معارضان اصلاحات بن سلمان باشند.خیلی از وزرا و تحصیلکردگان عربستان کماکان به ناسیونالیسم عربی، بحث های قومیتی، نژادی و طایفه ای علاقمند هستند .
معارض دیگر پیش روی بن سلمان ساختار قومی و عشیره ای است که در کشورهای عربی از موانع تغییر و تحول به شمار می رود و ممکن است در مقابل تغییرات مدرن مقاومت کند.
در این بین شاید یکی از شانس ها وعوامل تسهیل کننده فرایند مدرنیزاسیون بن سلمان این است که جامعه عربستان تحت تاثیر فشارها، دعواها و نزاع ها به نوعی به پدیده های مدرن روی خوش نشان دهد. از این جهت ممکن است در حال حاضر بن سلمان با موانعی برای نوسازی و دگرگونی سیاسی پیش رو داشته باشد ولی با گذر زمان و آمدن تکنولوژی شاید فضا به نفع وی تلطیف شود.

ایرنا: به هر حال عربستان ادعاهایی در جهان اسلام و جهان عرب دارد نهایتا رویکرد این کشور به مسئله فلسطین چه خواهد بود؟
لاسجردی: موضوعاتی همچون سرزمین، هویت عربی و ناسیونالیسم پیوندهایی است که همچنان به ویژه در منطقه ما قوی است و به آن اهمیت داده می شود. از این رو بن سلمان کار راحتی پیش رو ندارد مگر اینکه بخواهد از قوه قهریه استفاده کند که قوه قهریه هم در سرکوب مخالفین تا حدی جواب می دهد. نکته دوم که می تواند مهم باشد این است که نسل نویی که در عربستان بر سر کار آمده اند برای اینکه خود را ثابت کنند به زمان نیاز دارند و زمان همیشه به نفع آنها نیست. به هر صورت عربستان هم فرصت و ظرفیتی دارد در گذر زمان و در تعامل با نظام بین الملل بالاخره به دست انداز و بحران می افتد. به نظر می رسد مقامات عربستان تلاش می کنند در مسائل قومی قبیله ای و طایفه ای خیلی آرام رد شوند و توفنده عمل نکنند. ولیعهد عربستان درهمین مصاحبه اخیرش گفته است اسد با روسیه همکاری می کند و باید بماند. در واقع از براندازی عبور کرده و می خواهند عملگرایانه و واقعی به تحولات نگاه کنند.در بحث فلسطین هم آنها اگر چه دورنمای منافعشان این است که با اسرائیل همکاری کنند اما خیلی خود را به آب و آتش نخواهند زد و تلاش می کنند مرحله به مرحله و آرام این موضوع را در گذر زمان حل کند. 

ایرنا:با این حساب طرف ترامپ و آمریکا در توافق موسوم به توافق قرن چه کشوری خواهد بود آیا ممکن است با وجود روابط گسترده ریاض با واشنگتن این طرف عربستان نباشد؟
لاسجردی: به نظر می رسد نگاه ترامپ کلان تر از یک واحد سیاسی و آشتی دو کشور هست.او به نوعی جهان اسلام و غرب را مد نظر دارد.

ایرنا:در حالی که به ویژه در سال های اخیر بسیاری از اندیشکده ها ریشه تفکرات افراطی و تروریستی را عربستان می دانند بن سلمان در مصاحبه های خود تلاش می کند خود را از اتهامات مبرا کرده و اتهاماتی علیه ایران و کشورهای دیگر وارد کند آیا این حرف های بن سلمان در دنیا خریداری دارد؟
لاسجردی:عربستان مدتهاست به ویژه بعد از حوادث 11 سپتامبر درکانون توجه کشورهای مختلف غربی و غیرغربی بوده است؛به این دلیل که خاستگاه خیلی از عناصر مهم طراحان حملات القاعده همچون بن لادن و افراد دیگر عربستان بوده است.این کشور دارای دانشکده ها، کالج ها و مراکز علمی و دینی درس های فقهی است و در این مراکز افراد مختلف را آموزش می دهد. در واقع عربستان چندین دهه است به عنوان ارکان خیلی مهم اندیشه و تفکرات تروریستی نام گرفته است و این نکته پنهانی هم نیست.عربستان درپوست اندازی به دنبال این است اولا این اتهام را از خودش دور کند دوم اینکه بخواهد برای خود جایگزین بتراشد اگر بخواهد این اتهامات را از خود دور کند حتما باید از خیلی از افراد، اندیشه ها و تفکرات بیزاری بجوید.در واقع بن سلمان به دنبال نفی گذشته و پیدا کردن آینده جدید است. ولیعهد عربستان درهمین مصاحبه اخیر خود چند بار به تفکر وهابیت تاخته و به زعم خود تفکرات تکفیری ها را نقد کرده است. به نظر می رسد برنامه بلند مدت بن سلمان دو جنبه دارد؛ یکی نفی آنچه که به آن متهم است دوم پیدا کردن شریکی که بتواند این اتهامات را به آن پاس بدهد. مقابله با این کار نیازمند روشنگری است. یعنی همچنان که بن سلمان در جاهای مختلف مصاحبه می کند و تلاش می کند واقعیات موجود را پنان کند و عربستان را کشوری غیر از آنچه هست معرفی کند ما هم باید نشان دهیم که القاعده و طالبان و جنگهای نیابتی و مذهبی از کجا ریشه گرفته اند و یا در زمان جنگ صدام چه کسانی به وی کمک کردند یا اقداماتی که در حمایت از گروههای تروریستی مثل النصره در سوریه داشته و دارد. اینها باید به افکار عمومی دنیا نشان داده شود.

ایرنا:عربستان در دهه های اخیر در مناطق مختلف جهان هزینه های زیادی برای ترویج تفکرات وهابی کرده است به طوری که امروز بسیاری اعتقاد دارند ریشه بسیاری از ترورها در مناطق مختلف جهان محصول و نتیجه تفکرات افراطی است که در مراکز علمی و دینی تحت حمایت عربستان ترویج می شود.بن سلمان آیا در مراکز هم تغییراتی خواهد داد؟
لاسجردی:عربستان مکتبخانه تروریسم است؛آنها سالیان سال با اندیشه های وهابیت و اندیشه های اسلام سیاسی تندرویی که از درون بخشی از همین سنت مورد توجه عربستان برآمده است تلاش کردند در جاهای مختلف حضور پیدا کنند.کسی شک ندارد که خیلی از ترورها و بمب گذاری هادر مناطق مختلف دنیا محصول همین تفکرات نشات گرفته از عربستان است.عربستانی ها در آفریقا و کشورهای دیگر پول خرج می کند تا به هر نحو شده رقیب را از میدان بدر کند و در این راه دست به هر کاری می زند؛ ممکن است این رقیب شیعیان، یا مسیحیان میانه رو و یا کسان دیگری باشند. در همین مصاحبه اخیر بن سلمان گفته است ایران را از آفریقا بیرون کردیم.رفتاری که با شیخ زکزاکی کردند را همه دیدند.عربستان برای رسیدن به اهداف خود از شیوه های مختلف همچون حذف فیزیکی آدمها، ترور و تهاجم وبمب گذاری استفاده می کند. سال ها هم با همین ابزارها و شیوه ها وهابیت و تفکرات افراطی را در مناطق مختلف جهان ترویج کرده اند.عربستان جز نفت و پول چیزی ندارد این کشورتکنولوژی و دانش و قدرت نرم افزاری ندارد و معلوم نیست با کدام دانش می خواهد وارد تعاملات در مناطق مختلف جهان شود. در همین اتفاقات سالهای اخیر در مناطق مختلف جهان قریب به اتفاق کسانی که دست به حملات تروریستی زدند اعتقاد به مشرب فکری متکی به عربستان داشته اند. اینها چیزی نیست که فراموش شود و دیده نشود.همه هم و غم عربستان با خرج کردن انواع هزینه در شبکه های مختلف این است این صفحه را پاک کند و صفحه جدیدی باز کند ما هم باید تلاش کنیم این واقعیات زنده بماند.

ایرنا:ارزیابی شما از اتهام زنی های اخیر بن سلمان به جریان اخوان المسلمین چیست؟
لاسجردی:بن سلمان در مواجهه با اندیشه های فقهی حاکمیتی در جهان اسلام با چند طیف مواجه است؛ و یکی از این طیفها اخوانیها هستند.درهمین مصاحبه بن سلمان دوباره اخوانی هایی که در عربستان به سروری ها معروف هستند را متهم کرده که تروریست و تندرو هستند و قواعد زندگی مدرن را بلد نیستند.
بن سلمان برای اینکه بتواند اصلاحات مد نظر خود را پیش ببرد مجبور شده است با همه رقبای خود دست و پنجه نرم کند.وی برنامه بلند مدتی را آغاز کرده است و می خواهد همین حس بزرگی عربستان را در جهان عرب حفظ کند و تلاش می کند اردنی ها، مصری ها و شیوخ خلیج فارس را با خود همراه کند نباید فراموش کرد که خیلی از این کشورها در معرض مخالفت مسالمت آمیز اخوانی ها هستند.اخوانی ها از نظر اعتقاد و باور خیلی با مدرنیسم همراه نیستند و به اصطلاح شریعتمدار هستند و لذا می توانند از مخالفین بن سلمان در برپایی حاکمیت مدرن باشند.مخالفت او با اندیشه های جریان اخوانی یکی برمی گردد با مخالفت های داخلی آن جریان با تفکرات مدرن و دیگر اینکه بخش مهمی از منطقه در اختیار تفکر اخوانی است و بن سلمان می خواهد این رقیب بزرگ منطقه ای را عقب براند
ایرنا: با توجه قدرتی که اخوان در منطقه دارد آیا بن سلمان توان مواجهه با این جریان را دارد؟
لاسجردی: به هر حال یکی از رقبای احتمالی بن سلمان همین اخوان در منطقه است که از جنس خودشان است.اینها هم اهل سنت هستند و هم در حاکمیت کشورهای اسلامی قراردارند.هر دو هم در برپایی حاکمیت و عدالت نگاه های مشترک دارند. آنچه مهم است بن سلمان آدم تحصیلکرده مدرن و امروزی است که می خواهد به مظاهر غیرمنطقه ای و غیر بومی توجه کند اخوان برعکس می خواهد نسخه های بومی را برای برپایی حاکمیت لحاظ کند.همین مساله محل چالش دو تفکر بومی و غیر بومی است.اخوانی ها در ترکیه، فلسطین، لبنان،اردن و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس حضور دارند و نمی شود آنها را حذف کرد و چالش دو طرف در نهایت تبدیل به بحران خواهد شد با توجه به اینکه خیلی از دولت های حاضر در حاکمیت خودشان اخوانی هستند این چالش بزرگ سلمان است که اولا با خود جریان اخوان به عنوان یک تفکر و اندیشه حاکمیتی برخورد کند دوم با حکومتهایی که با اخوانی ها همکاری می کنند و اعضای اخوانی دارند. این چالش چالش کوچکی نیست و از موانع بزرگ در مسیر اصلاحات بن سلمان خواهد بود.